Raaptepper Lente 2022
Eesger Toering
De bom op Katlijk, een reconstructie
Het is alweer bijna 80 jaar geleden dat er een bom uit een vliegtuig is gedropt op Katlijk. Wonderwel is er nog nooit een artikel over geschreven. Dus dat wordt hoog tijd!
Wanneer?
In online krantenarchieven als Delpher en de krant van toen is geen letter terug te vinden. Daarmee werd het dan ook meteen een stuk lastiger. Veel later, in de Friese Koerier op 24 augustus 1953, staat in een artikel over de verwoestende brand in boerderij ‘de Heuvel’ een zeer interessante passage:
1953: ‘De Heuvel’ te Katlijk door een felle vuur in een ruïne herschapen |
Enkele jaren geleden heeft het erop geleken, dat "de Heuvel" onherstelbare schade zou lijden. Dat was in het laatste oorlogsjaar, toen een zware bom in de "ketliker heide" viel en in de omgeving grote schade aanrichtte. Men meende toen , dat de schuur van "De Heuvel" op instorten stond, doch het bleek mee te vallen: alleen enkele grote gebinten waren verzet.
In het boek ‘Katlijk door de eeuwen heen’ staat ook één passage over de bom op Katlijk:
Op een avond is er ook een bom gevallen in de heide naast boerderij De Heuvel. Bij veel woningen in de directe omgeving zijn toen de ramen gesneuveld, tot zelfs aan de W.A. Nijenhuisweg toe. Timmerman Yntze Woudstra, hij woonde aan de W.A. Nijenhuisweg, heeft de volgende ochtend de schade opgenomen en toen bleek dat van de boerderij De Heuvel de 'gebinten', waar het dak op rustte, verschoven waren op de klippen.
Wie?
Wat bekend is, is dat in de nacht van 13 op 14 september 1942 een Lancaster van de Britse Royal Air Force (RAF) boven Nieuwehorne door een Duitse nachtjager is neergeschoten. De bommenwerper was opgestegen in midden Engeland en op weg naar Bremen.
Het is aannemelijk dat de bom uit een Britse Lancaster is geworpen.
Waarom?
Wat ook gebeurde, was dat niet alle bommen op hun doel werden gedropt. Maar terugkeren met bommen aan boord was gevaarlijk, dus liet men ze vaak op de weg terug nog ergens vallen. In de Raaptepper van Herfst 2005 vertelt Wim de Jager dat er achter zijn huis door Duitsers werd geoefend. Het zou dus zomaar kunnen zijn dat de RAF bemanning hier ook van had gehoord en op de terugweg de overgebleven bom hier loste in de hoop nog even een Duits oefenterrein plat te gooien?
Waar?
Tot zover gaat het vrij aardig, maar we redden dit onderwerp het niet in een paar zinnen omdat de ‘waar vraag’ lastiger blijkt dan u in eerste instantie zou denken! In de hierboven aangehaalde bronnen wordt de locatie in alle gevallen omschreven als “bij boerderij de Heuvel”. Maar dat is een nogal rekbaar begrip.
|
De scheur in de muur van het huis van Roelie Sloothaak |
Wanneer u wel eens een rondleiding van ‘it Fryske Gea’ heeft genoten, dan is misschien ook wel verteld dat de bom zou zijn gevallen op punt ‘A’ op de onderstaande kaart (in het weiland tegenover de Moskoupleats). Klaas Zoetendal heeft mij verteld dat de weilandeigenaar dat gat destijds heeft gegraven om als waterbuffer te dienen. Bovendien is op de website topotijdreis.nl te zien dat het gat in de kaart-update van 1952 niet is te zien, maar wèl op de kaart van 1959! Het is een mooi verhaal om te vertellen, maar het is niet waar!
Natuurlijk heb ik ook buurman Lammert Sloothaak hier al eens naar gevraagd. Hij vertelde dat “het collectief geheugen van Katlijk” punt ‘B’ aanwees als de plek van inslag. Ook Klaas Zoetendal gaf deze locatie aan.
Maar toch is deze locatie onwaarschijnlijk! Wanneer je bedenkt wáár er schade is opgetreden door de bom.
Op punt `X` was de meeste schade, de inslag van de bom was in staat om de gebinten bijna van de klippen te duwen (stenen funderings-‘poeren’ waar de houten gebinten op rusten). Op punt ‘Z’ zit nu nog steeds een scheur in de muur die door deze bom veroorzaakt zou zijn!
Ook moeten er niet alleen ramen zijn gesneuveld aan de Schoterlandseweg, maar ook aan de W.A. Nijenhuisweg (’W’).
1970, pake Imke in het weiland achter huis. Zicht richting `punt B`. Het landschap was vroeger veel `opener` |
En ik weet zeker dat ‘pake’s hûs’ (punt `Y`) geen enkele scheur in de muren had zitten?
Bijna-buurman BertJan Hielkema vertelde me dat zijn vader hem ooit eens heeft laten zien waar de bom terecht was gekomen. Dat is natuurlijk al weer een hele tijd geleden, dus zeker wist hij het niet meer, maar het moest naast het weiland zijn geweest en bij punt ‘C’ en ‘D’ zijn nog steeds vormen zichtbaar welke de restanten van een inslagkrater zouden kunnen zijn.
Nu is punt ’Y’ dichterbij dan punt ’Z’, maar punt ‘H’ is ‘Siebe Heech’, het hoogste punt van Katlijk: 7,1 meter boven NAP! En ligt in lijn tussen ‘Y’ en ‘C/D’, zou dat de drukgolf omhoog kunnen hebben doen gaan waardoor er aan de Schoterlandseweg verder relatief weinig schade is geweest? Ook de nabijheid en openheid kan goed de schade verklaren aan ‘de Heuvel’ en aan de verder af gelegen W.A. Nijenhuisweg.
Weet u zeker waar het was?
Of weet u iemand die meer weet?
Ik hoor het graag!
Eesger Toering
Kaart 1952 © topotijdreis.nl (eerste update na WO II )
Mij is verteld door onder andere mijn vader dat de bom gevallen was op Siebe Heech. Dus C,D,of H.
Op de kaart van 1920 stond er op punt A ook geen gat getekend, maar wel iets ten oosten daarvan, dat is een watergat.
Onderstaande aantekeningen van mij opgemaakt aan de hand van overlevering van o.a. Luitzen Tj. Hoekstra en Durk Y. Woudstra.
Yntze en Antje Woudstra zaten samen met een paar van hun (jongste) kinderen die avond in huis. Yntze was overdag met Egbert Hoekstra te timmeren geweest, ze hadden met hun beiden een aannemers bedrijf. Het was avond en zoals al langer gebeurde gingen de geallieerde vliegtuigen weer over hun richting Duitsland om daar de steden te bombarderen en dan later weer terug naar Engeland te vliegen. Maar die avond liep het even anders. Op eens een vreemd geluid, het was het geluid van een vallende bom, iets wat met hier gelukkig niet zo vaak hoorde, en even later een grote daverende knal. De bom was gevallen naast "de Heuvel" op de heide. Grote hilariteit alom natuurlijk. Later op de avond werd er op het raam geklopt, Yntze ging voorzichtig kijken "Wie is daar?". Het was Tjalling Hoekstra. "Je moet morgen gelijk komen want de boerderij staat op instorten". De volgende dag daar aangekomen bleek inderdaad dat de gebinten nog maar net op hun klippen stonden.
reactie:
Hartelijk dank voor uw reactie!
Ook op de kaart van 1952 is ditzelfde watergat (kleiner) nog ingetekend.
Ook aan de "Schoterlandseweg-kant" van 'Siebe Heech' zou je de restanten van inslag kunnen willen zien. Maar mij lijkt die locatie onwaarschijnlijk. Niet in de laatste plaats omdat ik wel heb begrepen dat er ook hier zand is afgegraven. Bovendien heeft buurman Age Bijl tot de jaren '80 die plek gebruikt om te longeren met zijn Friezen. En ook omdat "pake's hûs" (punt Y) dan ongeveer even dicht bij zou zijn als 'de Heuvel'. Dan had de oude schuur bij het huis volledig verwoest moeten zijn geweest, gezien de schade aan de veel stevigere boerderij 'de Heuvel'. Dat zou dan toch ook bekend moeten zijn geweest!
Maar ik ben verheugd te lezen dat u wel in "deze hoek" zit. Dus dat maakt punt C/D aannemelijker!
Ik wenne yn it ferline my myn âlders yn Ketlik(W.A.Nijenhuiswei 55)Yn it grutte foarrút siet in apart soart glês. Der wurde ús ferteld dat dit oarlochsglês wie,om’t er in bom op de Ketliker heide ûntploft wie.
De scheur in de muur van het huis van Roelie Sloothaak
